Phát triển chương trình đào tạo (Phần 2)

I. Xem lại tài liệu hiện có

Trong giai đoạn này đoạn này, chúng ta cùng xem xét lại các tài liệu hiện đang có nhằm áp dụng hoặc thiết kế lại trong quá trình học tập. Chúng ta có thể xem xét các tài liệu nội bộ đồng thời tham khảo các tài liệu của các bên khác để có thêm đa dạng góc nhìn.

Thông qua việc đánh giá tài liệu đang có, chúng ta có thể bổ sung thêm hoặc cũng có thể loại bỏ những nội dung chương trình không còn phù hợp. 

Các tài liệu có sẵn cũng cần cân nhắc sự phù hợp về hệ thống phân phối và nền tảng. Ví dụ để đóng gói video, trong một giai đoạn chúng ta có xu hướng xây dựng nội dung trên Power point để xuất sang định dạng video. Tuy nhiên, với yêu cầu và xu hướng mới của doanh nghiệp là cần xây dựng hệ thống Interactive eLearning thì tài liệu trên chỉ góp phần vào một phần rất nhỏ trong khóa học.

Thậm chí chúng ta chỉ có thể tham khảo nội dung chứ không thể sử dụng lại 100%.

Tài liệu học tập có thể chia thành nhiều nhóm như video, audio, các file pdf, bộ câu hỏi. Các tài liệu này có thể là những nội dung độc lập, tách rời hoặc được ghép với nhau thành một bài học, một nội dung học tập lớn. Các tài liệu này có thể sử dụng vào nhiều mục đích và các chương trình khác nhau. Điều này tạo ra sự linh hoạt trong việc sử dụng tài liệu (với nhiều cách dùng và đa nền tảng).

II. Phát triển các hướng dẫn

Việc phát triển các dạng chương trình học khác nhau sẽ giúp cho việc tác động tốt khi có đa dạng nhóm người học. Tuy nhiên, thay vì chỉ nói và yêu cầu người học xem tài liệu, chúng ta càn tập trung vào việc xây dựng các hoạt động học tập mang lại cho người học trải nghiệm thực tế với các kỹ năng họ cần thực hiện. Các hoạt động là trải nghiệm học tập có thể là các dự án mẫu, đóng vai, trò chơi, mô phỏng…Đồng thời họ cũng cần nhận được các phản hồi để điều chỉnh để thay đổi.

Các hoạt động nhóm cũng rất tốt cho quá trình học tập chung. Nó đem lại sự gắn kết và tương tác.  

Chuyển đổi nội dung thành trải nghiệm

Nội dung yêu cầu đọc và nghe nên được giới hạn để người học có thể dành thời gian cho các hoạt động có giá trị hơn mang lại trải nghiệm. 

Mô hình 4C/ID của van Merriënboer, được thiết kế để đào tạo các kỹ năng phức tạp, cung cấp một cách tốt hơn để trình bày nội dung thụ động thông qua các phương pháp suy luận, quy nạp, giải thích và tìm hiểu.

III. Tổng hợp

Sau khi đã phát triển được hệ thống tài liệu đang có cũng như các hướng dẫn cần thiết, chúng ta có thể tổng hợp và đóng gói chương trình đào tạo. Việc tổng hợp này nhằm lắp ghép những mảnh ghép nội dung thành một chưa trình tổng thể. Từ đó đem lại những trải nghiệm học tập tích cực và tốt cho người học. 

Một lần nữa, ở giai đoạn này, chúng ta cần chú tới các nền tảng phân phối để đảm bảo các tài liệu có khả năng tích hợp và sử dụng được trên hệ thống. 

Khi tổng hợp và đóng gói chương trình đào tạo cũng cần chủ ý tới khoảng thời gian giữa các lần thực hành. Trong thực tế, việc đan xen giữa lý thuyết và thực hành sẽ giúp người học ghi nhớ và củng cố kiến thức tốt hơn thay vì truyền tải từng phần riêng lẻ hoặc thời gian thực hành tập trung vào quá nhiều nội dung. Vì kiến thức thông qua trải nghiệm sẽ giúp người học tiếp thu sâu hơn, nhớ rõ hơn.

Học tập đan xen và củng cố giống như vân gỗ

Việc đan xen giữa nhiều lần học, tư duy, thực hành sẽ giúp cho kiến thức được chắc chắn. Việc này tạo ra nhiều lớp kiến thức từ nền tảng tới phát triển cao hơn. Cách làm này giống như khi chúng ta quan sát mặt cắt của một cái cây. Ta thấy nhiều lớp gỗ xếp lên nhau tạo thành các vân gỗ. Các vân này tạo ra sự chắc chắn cho cây như cách chúng ta thực sự làm chủ kiến thức.

Kiểm soát việc học của từng cá nhân

Mỗi cá nhân sẽ có những phong cách học tập khác nhau. Nếu bạn đã có trong tay một thư viện tài liệu và có thể linh động trong trải nghiệm học tập thì hãy đưa ra cho người học một menu để lựa chọn thay vì yêu cầu họ học tập theo một trình tự cố định (trừ những trường hợp cần tuân thủ theo quy trình hoặc trải nghiệm có cấu trúc). 

Patrick Penland (1977), một giáo sư trường thư viện tại Đại học Pittsburgh đã thực hiện một cuộc khảo sát về lý do tại sao người học thích tự học hơn là trong một lớp học hoặc khóa học. Những lý do chính, theo thứ tự xếp hạng, là:

• Mong muốn tạo ra được tốc độ học tập phù hợp với bản thân
• Học tập theo phong cách cá nhân
• Việc học linh hoạt, dễ điều chỉnh
• Không tìm kiếm được/không biết đến các lớp học cung cấp kiến thức mình cần
• Học ngay lập tức thay vì chờ lớp học tổ chức
• Thiếu thời gian hoặc không thu xếp được thời gian để tham gia vào các lớp học nhóm
• Không thích bối cảnh lớp học
• Hạn chế về mặt tài chính
• Việc di chuyển đến lớp học tạo ra khó khăn và tốn kém

Điều thú vị của cuộc khảo sát là phần lớn người học thích tự chịu trách nhiệm về việc học của mình hơn là các lý do về nguồn lực (tài chính, thời gian). Điều ấy cho thấy họ quan tâm tới việc học xoay quanh chính bản thân họ.

Vì vậy, trừ khi nền tảng học tập yêu cầu tài liệu phải được trình bày theo một thứ tự nhất định, còn không thì hãy để người học quyết định trình tự sắp xếp.

IV. Kiểm tra sự phù hợp của các Hướng dẫn

Rất khó để chúng ta có thể xây dựng được một chương trình ngay từ đầu đã phù hợp và hiệu quả 100%. Từ đó dẫn đến yêu cầu là phải thường xuyên đánh giá lại mục tiêu học tập đã đạt được hay chưa để cải tiến, điều chỉnh các hướng dẫn. Có thể vẫn cùng chủ đề hay nội dung đào tạo đó nhưng ở các giai đoạn trước thì các hướng dẫn, tài liệu đã đảm bảo. Tuy nhiên, với việc đạt được (hoặc chưa đạt được) mục tiêu mà cần điều chỉnh lại các hướng dẫn sao cho đảm bảo sự phù hợp. Để đạt được mục tiêu sau cùng có thể cần tổ chức nhiều hơn một chương trình đào tạo.

Việc kiểm tra tính phù hợp cũng giúp giảm thiểu những sai sót và hậu quả không đáng có về sau. Những sai sót có thể ảnh hưởng rất lớn tại thời điểm cuối chương trình so với lúc được điều chỉnh nó từ đầu. Và nó đặc biệt tổn hại nếu nó vượt qua khỏi vòng mà chúng ta có thể tác được. Khi ấy việc sửa chữa sẽ rất khó.

Các cách thức xác thực 

Thông thường ta có thể xác thực theo 2 nhóm:

• Tạo các mẫu nhỏ trong từng bước.
• Kiểm tra tổng thể toàn bộ (chạy thử chương trình) để xem việc hoạt động như thế nào?

Chạy thử/Test
Thử nghiệm là việc tổ chức chương trình trên quy mô phù hợp trước khi tổ chức thực tế. Việc này giúp hoàn phát hiện ra các yếu tố còn chưa phù hợp hoặc cần điều chỉnh, hoàn thiện. Việc xác nhận sẽ phụ thuộc vào mức độ phức tạp của tài liệu đào tạo và nguồn lực của chúng ta. Thông thường giai đoạn này không được thực hiện đầy đủ do tính cấp thiết. Thời gian yêu cầu đáp ứng từ lúc phát sinh nhu cầu đến khi tổ chức thực hiện đôi khi chỉ trong vòng một đến hai tuần. Với một chương trình phức tạp, chúng ta có thể xem xét năm bước dưới đây để thử nghiệm:

• Lựa chọn đối tượng tham gia thử nghiệm.

Trong bước đầu tiên, chúng ta cần lập nhóm để có thể thử nghiệm nội dung đào tạo. Những người tham gia nên được lựa chọn ngẫu nhiên, nhưng họ phải đại diện cho tất cả các nhóm học viên mục tiêu. Và họ cũng cần được làm rõ về vai trò của họ trong quá trình xác thực chương trình. Chúng ta có thể làm rõ kỳ vọng và ý nghĩa của những phản hồi thẳng thắn từ phía họ để giúp chương trình được tốt hơn. Những người tham gia cũng nên được kiểm tra để đảm bảo rằng kiến thức họ tiếp thu được đến từ bài giảng và tài liệu chứ không phải họ đã biết sẵn những kiến thức đó.

• Xác thực theo cá nhân

Chúng ta cũng có thể thử nghiệm với từng trường hợp riêng rẽ tại mỗi nội dung, thời điểm. Tài liệu, bài học trình bày chỉ cho thành viên đó. Trong quá trình đó, chúng ta vẫn cần đảm bảo các phần nội dung bám sát theo khung thời gian dự kiến của khóa học. Chúng ta cũng cần cân đối để tránh việc sử dụng quá nhiều thời gian cho các cá nhân. Trong quá trình xác thực, bất cứ khi nào chúng ta thấy được khó khăn của người học trong việc sử dụng và tiếp cận tài liệu thì hãy ghi nhận lại những thông tin ấy. Đây là những thông tin hữu ích giúp cho chương trình được hoàn thiện và khắc phục những điểm chạm trải nghiệm chưa tốt.

• Điều chỉnh các hướng dẫn khi cần

Sử dụng các tài liệu đào tạo riêng lẻ hoặc kết hợp cho phép ta kiểm tra các giả thuyết và hiểu được hành vi của người học. Chúng ta cần rà soát lại tài liệu ở từng nội dung. Khi các câu trả lời sai tập trung phần lớn ở một nhóm nội dung, điều ấy cho thấy nội dung ấy cần xem xét và đánh giá lại. Chúng ta cần tìm hiểu nguyên nhân tại sao. Vấn đề có thể đến từ câu chữ của chúng ta sử dụng dễ bị hiểu nhầm, câu hỏi có sự phân tán về câu trả lời, các tình huống có thể bị ảnh hưởng bởi các nguyên nhân khách quan khi sử dụng thiết bị điện tử…Ngược lại, một số lượng lớn câu trả lời đúng cho một nội dung cũng có thể cho thấy người học đã biết về nội dung trước đó rồi. Nguyên nhân có thể do các câu hỏi quá dễ hoặc kiến thức đó không còn mới với họ.

• Kiểm tra lặp lại cho tới khi đạt kết quả

Không có con số chính xác để xác định được rằng thử nghiệm bao nhiêu lần là đủ. Điều này phụ thuộc vào từng cá nhân, từng trường hợp. Mục tiêu cuối cùng là đạt được kết quả chứ không phải tìm ra số lần kiểm tra. Tuy nhiên, trong thời gian hạn chế, chúng ta cần cân nhắc các yếu tố về nguồn lực. Chúng ta cũng cần cân nhắc quan điểm “hoàn thành hơn hoàn hảo”.

• Tiến hành thử nghiệm theo từng nhóm

Sau khi chúng ta đạt được kết quả chấp nhận được với các lần thử cá nhân, hãy chuyển sang các lần thử nhóm. Chúng ta có thể áp dụng cho các nhóm có độ lớn bất kỳ. Trong những lần kiểm tra nhóm này, hãy chú ý những phần nội dung có sự tương tác nhóm.

Người viết: 3B
Biên tập: Thuỳ Dương